Nie ma malowania jajek ani Poniedziałku Wielkanocnego. Wielkanoc rzadziej nazywa się "Pascua", częściej "Semana Santa" - Wielkim Tygodniem. A Meksykanie zamiast kościołów, raczej szturmują plaże. Jak obchodzi się Wielki Tydzień w Meksyku? Jakie są meksykańskie tradycje i zwyczaje w tym okresie? Gdzie najlepiej spędzić Wielkanoc, by zobaczyć ciekawe obchody?
Obchody Wielkiego Tygodnia w Meksyku, tak jak wszelkie inne, są zróżnicowane i różnią się z regionu na region, z miejscowości na miejscowość. Można jednak wyróżnić elementy tradycji, które powtarzają się w wielu miejscach w kraju. Obchody Wielkanocy zaczynają się w Niedzielę Palmową, a kończą w Niedzielę Wielkanocną (w Meksyku nie obchodzi się Poniedziałku Wielkanocnego). Najbardziej charakterystyczne tradycje to droga krzyżowa (albo procesje pokutników) w Wielki Piątek i palenie judasza w Wielką Sobotę. Wielu Meksykanów decyduje się jednak spędzić ten tydzień raczej na plaży niż w kościele.
Wielki Tydzień Plażingu
Na okolice Wielkanocy w meksykańskich szkołach wypadają dwutygodniowe wakacje wiosenne (w tym roku, 2022, zaczynają się one w sobotę 9 kwietnia, a kończą w niedzielę 24 kwietnia). Mimo że na ten okres nie wypadają żadne dni ustawowo wolne od pracy, wielu pracodawców daje wolne w Wielki Czwartek i w Wielki Piątek, a niektórzy nawet przez cały Wielki Tydzień (lub dłużej). Meksykanie, którzy mają bardzo mało dni urlopowych w roku (zaledwie sześć w pierwszych latach pracy) i są najciężej pracującym narodem na świecie (jeśli chodzi o liczbę godzin przepracowanych w skali roku), wykorzystują ten czas na wyjazdy wakacyjne i tradycyjnie sztormują plaże. Śmieję się, że we wszystkich turystycznych miejscówkach jest tylu ludzi, że wydaje się, że cały naród meksykański sklonowano przynajmniej trzy razy (rzeczywistość jest oczywiście inna ;), a na wakacje w tym czasie wyjeżdża zaledwie niecałe 30 procent Meksykanów).
Najpopularniejszymi kierunkami na meksykańskie wakacje są w tym czasie m.in. Acapulco, Cancún, Puerto Vallarta, Veracruz, Mazatlán, Los Cabos czy Huatulco. Hotele podczas Wielkiego Tygodnia mają często obłożenie powyżej osiemdziesięciu procent (czasem potrafi sięgać nawet stu), dlatego jeśli planujemy w tym czasie podróż do Meksyku, lepiej nie czekać z rezerwacją noclegów na ostatnią chwilę. Meksyk w okresie wiosennym to też kierunek wczasowy podczas amerykańskiego Spring Break (różne uniwersytety mają inne terminy wiosennych wakacji). Plaże meksykańskich kurortów zmieniają się wtedy w głośne, iście filmowe imprezy młodych Amerykanów i Amerykanek.
"Wielki Tydzień - oczekiwania vs rzeczywistość"
"Jedź na plażę w Wielkim Tygodniu, mówili. Spędzisz miło czas, mówili"
"Wielki Tydzień - oczekiwania vs rzeczywistość"
Droga krzyżowa (Viacrucis/Pasión de Cristo/Procesión del Silencio)
W Wielki Piątek w wielu miejscowościach Meksyku odbywają się drogi krzyżowe. Czasem to po prostu procesja wiernych po mieście z obnoszeniem kościelnych figur Jezusa i Maryi, czasem to procesje biczujących się pokutników, czasem inscenizacja biblijnych wydarzeń. Najpopularniejsza i relacjonowana w telewizji inscenizacja drogi krzyżowej odbywa się w mieście Iztapalapa pod Ciudad de México - w biblijne postaci przed czasami pandemii wcielało się cztery tysiące mieszkańców tego miasta, a wydarzenie obserwowało nawet dwa miliony osób. Mniejsze inscenizacje odbywają się także w innych miejscowościach, a mieszkańcy - podobnie jak w Iztapalapie - wcielają się w postaci Jezusa, Rzymian czy Judasza, który na końcu inscenizacji wiesza się na drzewie (w 2017 roku media obiegła tragiczna historia z Barranquillas w stanie Michoacán, gdy to odtwórca roli Judasza stracił równowagę i naprawdę się powiesił. Gdy próbowano go ratować, było już za późno, aktor stracił życie).
W innych miejscowościach (szczególnie w stanie Guerrero) droga krzyżowa przybiera formę procesji pokutników, podczas której na pamiątkę męki Chrystusa i dla okazania swojej głębokiej wiary oraz wielkiego żalu za grzechy mieszkańcy zadają sobie nawet ból. Mogą oni np. iść na kolanach przez ulice miasta, dźwigać ciężkie łańcuchy lub kilkumetrowe krzyże, samobiczować się - czasem biczami zakończonymi gwoździami albo nieść na nagich barkach raniące ich skórę gałęzie jeżyn. Najsłynniejsze drogi krzyżowe odbywają się w: Iztapalapie, Taxco, San Luis Potosí, Ajijic, Iguali, San Miguel de Allende.
Droga krzyżowa w Taxco. Na barkach dźwigane są gałęzie jeżyn z kolcami.
Palenie judasza (Quema del Judas)
W Wielką Sobotę wieczorem odbywa się w niektórych miejscach palenie judasza. Judasz to figura z papier mâché albo kukła, która uosabia zło i najczęściej ma postać diabła, chociaż przybiera też inne formy - może być przedstawieniem nielubianych polityków, instytucji, narcos. Przez kilka ostatnich lat judasz miał często twarz Donalda Trumpa. Współczesne judasze uosabiają obecne antypatie Meksykanów i są idealnym pulsometrem nastrojów społecznych. W niektórych miejscach odbywają się "konkursy na najładniejszego judasza", a samo palenie zamienia się w wieczorną fiestę w fajerwerkami. Wcześniej judasze są wystawiane na głównych placach miasteczka, stoją przed domami, wiszą nad drzwiami do kościołów lub są wożone na maskach samochodów.
Tradycja ta ma korzenie europejskie, podobne obchody odbywają się w innych krajach Ameryki Łacińskiej, a także w niektórych miejscach w Europie, w tym także w Polsce. Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku w prawie całej centralnej i południowej Polsce w Wielką Środę lub w Wielki Czwartek palono kukłę wyobrażającą Judasza. Jak pisze Urszula Janicka-Krzywda, o tym zwyczaju wspominał już w XV wieku Michał z Janowca, a do tej pory praktykuje się go np. w Skoczowie, Pruchniku czy Krośnicy.
Starannie przygotowane figury judaszy są jednymi z reprezentantów meksykańskiej sztuki ludowej, znalazły one swoje miejsce w muzeach oraz prywatnych kolekcjach. Najsłynniejsze figury judasza produkuje rodzina Linaresów z miasta Meksyk, mistrzowie papier mâché - to właśnie z tej rodziny wywodził się Pedro Linares, uważany za ojca alebrijes. Co roku w Wielką Sobotę organizują oni palenie judasza w colonii Merced Balbuena, na tyłach Mercado de Sonora.
Judasz z San Cristóbal de las Casas, 2016 - "Plagi Meksyku"
Judasz z San Cristóbal de las Casas, 2016 - jeśli dobrze poznaję, to El Chapo i ówczesny prezydent Enrique Peña Nieto
Wielki Tydzień w Meksyku - tradycje dzień po dniu
Niedziela Palmowa (Domingo de Ramos)
Podobnie jak w Polsce, tego dnia niesie się do kościoła palmy do poświęcenia. Palmy mają różne formy, trochę różniące się od tych w Polsce (przede wszystkim dlatego, że często są zrobione z prawdziwych palmowych liści ;)). W niektórych miejscach palmy są potem palone, a popiół z nich używany jest w przyszłym roku podczas Środy Popielcowej. Są też miejscowości, gdzie tego dnia odbywa się inscenizacja przybycia Jezusa do Jerozolimy. Dni od poniedziałku do środy są zazwyczaj mniej huczne, chociaż w niektórych miejscach mają wtedy miejsce inne obchody.
Wielki Czwartek (Jueves Santo)
Tego dnia w kościołach odbywa się msza upamiętniająca Ostatnią Wieczerzę. Błogosławi się krzyżmo, odbywa się ceremonia obmycia stóp oraz upamiętnienie ustanowienia Przenajświętszego Sakramentu. W niektórych miejscach istnieje zwyczaj odwiedzenia tego dnia siedmiu kościołów albo siedmiu domów, a podczas procesji między nimi modli się i medytuje nad życiem oraz dziełem Chrystusa. Od tego dnia aż do Wielkiej Niedzieli nie dzwoni się w kościelne dzwony.
Wielki Piątek (Viernes Santo)
Tego dnia w wielu miejscach mają miejsce drogi krzyżowe albo procesje pokutników. W wielu miejscach to po prostu procesje po mieście, podczas których obnosi się ulicami kościelne figury Jezusa i Maryi. Czasem droga krzyżowa przybiera formę inscenizacji scen biblijnych, z udziałem mieszkańców wcielających się w rolę Jezusa, Judasza czy Rzymian. Są też miejscowości, gdzie w procesji idą pokutnicy, czasem naprawdę kaleczący swoje ciało.
Wielka Sobota (Sábado de Gloria)
Tego dnia w kościołach ubiera się figurę Maryi na czarno, jako symbol jej żałoby o śmierci Jezusa. Odbywa się też wieczorna msza, a także - w niektórych miejscach - zwyczaj zwany paleniem Judasza, który przywędrował do Meksyku z Europy już w pierwszych latach ewangelizacji. Judasz ma najczęściej postać diabła, czasem innych personalizacji zła (polityków, firm, instytucji). W niektórych miejscach odbywają się "konkursy na najładniejszego judasza", a samo palenie zamienia się w wieczorną fiestę w fajerwerkami.
Wielka Niedziela (Domingo de Pascua/Domingo de Resurrección)
Tego dnia odbywa się najważniejsza msza. Kościelne dzwony po raz pierwszy od kilku dni zaczynają znów dzwonić. Place przed kościołami pełne są ludzi, sprzedaje się przekąski, słodycze, balony, odbywają się pokazy klaunów. W Meksyku nie obchodzi się Poniedziałku Wielkanocnego.
Gdzie spędzić Wielkanoc w Meksyku? Najpopularniejsze obchody Wielkiego Tygodnia w Meksyku
 |
| Fot. San Luis Potosi Post |
Zwyczaj, który przypomina podobną tradycję w hiszpańskiej Sewilli - stąd zresztą się wywodzi. W Wielki Piątek o godzinie dwudziestej wyrusza procesja postaci w długich szatach z charakterystycznymi spiczastymi kapturami, zasłaniającymi twarz. Każda z dwudziestu ośmiu parafii, która wysyła swoich reprezentantów na Procesję Ciszy ma inny kolor szat. Każda z nich ma też swoją platformę z przedstawieniem poszczególnych stacji Drogi Krzyżowej. Całość przechodzi ulicami miasta przy akompaniamencie bębnów. Pojawiają się także postaci przebrane za charros (meksykańskich kowbojów) oraz adelitas (kobiety walczące podczas rewolucji meksykańskiej). Procesja trwa zwykle około czterech godzin.
Procesje pokutników w Taxco
Od Wielkiego Wtorku do Wielkiego Piątku ulicami miasta przechodzi procesja pokutników, penitentes, którzy pokazują swoją wiarę przez zadawanie sobie bólu. Wśród nich są animas („dusze”), dźwigający ciężkie łańcuchy; encruzados („ukrzyżowani”), niosący na ramionach kaleczące kolcami ich skórę gałęzie jeżyn – gałęzie ważą ok. 50 kg; oraz flagelantes („biczownicy”), targający trzymetrowe krzyże oraz biczujący się do krwi po plecach. W Wielki Poniedziałek odbywa się z kolei Procesja Dziewic. Nocą w towarzystwie figur Maryi idą ubrane na biało dziewczęta. Każdej z nich towarzyszy grupa kobiet – najczęściej ubrana na biało lub na czarno, z zasłoniętymi twarzami.
 |
| Fot. Cuartoscuro |
Najsłynniejsza inscenizacja drogi krzyżowej w Meksyku. Przed pandemią brało w niej udział cztery tysiące osób, obserwowało ją zaś nawet dwa miliony osób. Tradycja sięga roku 1843, a sam przebieg inscenizacji jest bazowany na drodze krzyżowej z Biblii, ale zakłada także uczestnictwo takich postaci jak pies, szpieg czy Żyd-włóczęga. W niektórych momentach uroczystości towarzyszą zaś azteckie bębny i flety. Kulminacją wydarzenia jest ukrzyżowanie Jezusa na wzgórzu Cerro de la Estrella. Wiele osób, zwanych Nazarejczykami, w koronach cierniowych dźwiga tam swoje własne krzyże. Całość kończy się powieszeniem się Judasza.
 |
| Fot. journeymexico.com |
Synkretyczny zwyczaj grupy etnicznej Rarámuri (zwanej także Tarahumara) ze stanu Chihuahua północy Meksyku jest przedstawieniem symbolicznej walki dobra ze złem. Celebracja ma swoje korzenie w czasach ewangelizacji i zawiera w sobie elementy przedkatolickiego kultu księżyca i słońca, bóstw Metzaca i Rayénari. W symbolicznym tańcu biorą udział sprzymierzeńcy Boga (soldados) oraz wojownicy Diabła (fariseos, chabochis). Na końcu dobro wygrywa, a Rarámuri mogą oddać się świętowaniu - poprzez taniec, jedzenie oraz piecie tradycyjnego trunku tesgüino.
Zawsze marzyłem o tym, aby zwiedzić Meksyk. Niestety ceny biletów do tego kraju potrafią wystraszyć.
OdpowiedzUsuń