Meksykański hiszpański. W jakim języku mówi się w Meksyku?

W Meksyku oficjalnym językiem jest hiszpański oraz 68 języków rdzennych. Konstytucja meksykańska mówi, że Meksyk jest krajem multikulturalnym i zaznacza prawo do posługiwania się przez językami tubylczymi. Populacja rdzenna ma także teoretycznie prawo do tłumacza w urzędach, sądach oraz w szpitalach. Część dzieci ma możliwość dwujęzycznej edukacji.

Większość Meksykanów (ok. 99%) posługuje się jednak językiem hiszpańskim, różni się on aczkolwiek w pewnym stopniu od tego, jakim mówi się w Hiszpanii. Jest też nieco inny niż w pozostałych krajach Ameryki Łacińskiej.

Czym różni się hiszpański z Meksyku od hiszpańskiego z Hiszpanii? Jak wymawia się takie nazwy jak "Holbox", "Oaxaca" czy "Xochimilco"? Przeczytacie o tym w dzisiejszym wpisie na blogu. 


Język hiszpański wygląda trochę inaczej w poszczególnych krajach, w których jest używany. Jeśli uczyłeś się europejskiej wersji języka hiszpańskiego, bez problemu porozumiesz się w Meksyku, ale zauważysz pewne różnice. 

Istnieją też minimalne różnice regionalne na terenie samego Meksyku, ale należy już je traktować bardziej jako ciekawostkę lingwistyczną niż utrudnienie w porozumiewaniu się w podróży. 

Gramatyka

W Ameryce Łacińskiej o wiele częściej używa się form grzecznościowych (pan, pani, państwo), a mówienie na “ty” policjantowi czy urzędnikowi może zostać uznane za niegrzeczne. W ogóle nie używa się drugiej osoby liczby mnogiej (“wy”- “vosotros”), zamiast tego do wszystkich zwraca się jako “państwo” (“ustedes”). Na wyjazd do Meksyku formy czasowników drugiej osoby pluralu wszystkich czasów możecie sobie po prostu tymczasowo zapomnieć. Ja - szczerze mówiąc - już trochę je wyparłam z pamięci i kiedy jadę do Hiszpanii muszę trochę się nagimnastykować ;) 

Przykład:
Wiecie, o której godzinie otwierają sklep?
ES:  ¿Sabéis a qué hora abren la tienda?
MX: ¿Saben a qué hora abren la tienda?

Da się też zauważyć różnicę w użyciu czasów przeszłych. W Ameryce Łacińskiej w miejscu, gdzie w Hiszpanii użyłoby się czasu pretérito perfecto, stosuje się często (ale nie zawsze!) czas pretérito indefinido.

Przykład:
Dzisiaj nie jadłem śniadania.
ES: Hoy no he desayunado.
MX: Hoy no desayuné.

Więcej infomacji na ten temat całkiem trafnie zbiera Wikipedia (po hiszpańsku).

Słownictwo

Są również różnice leksykalne. Najbardziej klasycznym przykładem, który absolutnie należy znać, bo może nam przysporzyć kłopotów, jest różne znaczenie czasownika "coger" w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej. Na Półwyspie oznacza on "brać", po drugiej stronie Atlantyku... "pieprzyć".

Kilka różnic w słownictwie w Meksyku:
  • prosto - recto (ES), derecho (MX)
  • sok - zumo (ES), jugo (MX)
  • kolczyki - pendientes (ES), aretes (MX)
  • okulary - gafas (ES), lentes (MX)
  • ziemniak - patata (ES), papa (MX)
  • brzoskwinia - melocotón (ES), durazno (MX)
  • długopis - bolígrafo (ES), pluma (MX)
  • komórka - móvil (ES), celular (MX)
  • basen - piscina (ES), alberca (MX) 
  • kurtka - chaqueta (ES), chamarra (MX)
  • autobus - autobús (ES), camión (MX) - ale także autobús
  • chodnik - acera (ES), banqueta (MX)
  • cmentarz - cementerio (ES), panteón (MX)
  • kelner - camarero (ES), mesero (MX)
  • żona  - mujer (ES), esposa (MX)
  • żarówka - bombilla (ES), foco (MX)
  • tęsknić - echar de menos (ES), extrañar (MX)
  • złościć się - enfadarse (ES), enojarse (MX)
I wiele innych. 

Wpływy z języka angielskiego

Przez bliskość Stanów Zjednoczonych duży wpływ na meksykański hiszpański ma język angielski. Więcej naleciałości z tego języka będzie mieć również mowa mieszkańców północnych stanów Meksyku, ale wiele słów angielskiego pochodzenia używa się w całym kraju. Na przykład:
  • samochód - coche (ES), carro (MX)
  • komputer - ordenador (ES), computadora (MX)
  • szafa - armario (ES), closet (MX)
  • placek, ciasto - pastel (ES), pay (MX) - ale także pastel
  • lodówka - nevera (ES), refrigerador (MX)
  • hydraulik - fontanero (ES), plomero (MX)
  • wynajmować - alquilar (ES), rentar (MX)
  • sprawdzać - revisar (ES), checar (MX)
  • autostop - autoestop/a dedo (ES), ride/rayte (MX)
  • lunch - almuerzo (ES), lonche (w północnym MX)

Wpływy z języków rdzennnych

Meksykański hiszpański wyróżnia na tle innych odmian hiszpańskiego słownictwo pochodzące z języków rdzennych, głównie z języka nahuatl (języka dawnych Meszików i obecnych Nahua), a takze majańskiego, purepecha i innych.
  • słomka - pajita (ES), popote (MX - z nahuatl popotl - "słoma")
  • latawiec - cometa (ES), papalote (MX - z nahuatl papalotl - "motyl")
  • sowa - lechuza/búho (ES), tecolote (MX - z nahuatl tecolotl)
  • konik polny - saltamontes (ES), chapulín (MX - z nahuatl chapolin)
  • indyk -  pavo (ES), guajolote (MX -  z nahuatl huexólotl)
  • sezam - sésamo (ES), ajonjolí (MX - z nahuatl ajonjolí, axolli)
  • kaczan, kolba kukurydzy - mazorca (ES), elote (MX - z najuatl ezotl)
  • targ - mercado (ES), tianguis (MX - z nahuatl tiyanquiztli) - ale także mercado
  • kumpel - amigo/tipo/fulano (ES),  cuate (MX - prawd. z nahuatl mecoatl - "bliźniak") - ale także amigo
  • guma do żucia - goma de mascar (ES), chicle (MX - przez nahuatl z maya sicte)
  • sandał - sandalia (ES), huarache (MX - z purepecha warachi)

To z języków rdzennych Meksyku pochodzą takie słowa jak kojot, awokado, kakao i czekolada.

Slang i wulgaryzmy 

W tej kategorii różni się chyba cały słownik, od góry do dołu. Napisałam na ten temat cały osobny wpis. Póki co zostawiam Was z moim słowniczkiem meksykańsko-angielskim.


Wymowa

W Meksyku nie ma sepleniącej głoski "z", nie ma też różnicy w wymowie między "s",  "z" i "c" w "ce" oraz "ci" wszystko wymiawia się jak polskie "s". Nie ma różnicy między wymową "ll" i "y" (obie  jak polskie "j"). 

Problemów może nastręczać wymowa litery "x". Może być ona czytana na kilka sposobów -  jako “h” - jak w “México”, jako “sz” - jak w “Holbox”, jak “x” - jak w “Tuxtla” czy jak “s”- w “Xochimilco”). Generalnie nie ma reguły, która by nam pomogła w zidentyfikowaniu sposobu wymawiania danego "iksa". Jedynie kiedy jesteśmy na Jukatanie, w czytaniu nazw miejscowych możemy zaryzykować i "x" wymówić" jako "sz". Tak właśnie wymawia się tę literę w nazwach pochodzenia majańskiego. W języku nahuatl też "x" czytamy jak "sz", ale w wielu nazwach pochodzących z tego języka już ten dźwięk się zmienił (np. nazwę miasta Tlaxcala powinno się czytać jak "Tlaszkala", ale wymawia się ją obecnie "Tlaskala").

Generalne zasady wymowy języka hiszpańskiego znajdziecie TUTAJ.

Jak to przeczytać 

Wybaczcie, daruję sobie zapis fonetyczny, który mało kto pewnie rozumie, i zapiszę łopatologicznie, mniej więcej tak, jakbyśmy ich wymowę zapisali po polsku:

Nazwy miejscowe:
  • Holbox - Holbosz
  • Uxmal - Uszmal
  • Xcaret -Szkaret
  • Xplor - Szplor
  • Isla Mujeres - Isla Muheres
  • Oaxaca - Łahaka
  • Xochimilco - Soczimilko
  • Hierve el Agua - Jerwe el Agła
  • Huautla de Jiménez - Łałtla de Himenes
  • Xalapa - Halapa
  • Tuxtla - Tukstla
  • Iztaccíhuatl - Istaksiłatł
Inne: 
  • xoloitzcuintle (łysy pies meksykański) - szoloitskłintle
  • Huitzilopochtli (aztecki bóg wojny i słońca) - łitsilopocztli
  • Quetzalcoatl (aztecki bóg, "pierzasty wąż") - ketzalkoatl
  • Mayahuel (aztecka bogini agawy i pulque) - majałel
  • pulque (napój niskoprocentowy z agawy) - pulke
  • chilaquiles (danie śniadaniowe) - czilakiles
  • quesadillas (potrawa) - kesadijas
  • Cuauhtémoc (ostatni władca Azteków, a także imię w Meksyku) - kłałtemok
  • Xicotencatl (książę Tlaxcali) - Hikotenkatl
  • cempasúchil (aksamitki, ozdoba na Święto Zmarłych) - sempasuczil
Wiele słów czytanych przez Meksykanów można znaleźć na stronie forvo.com, to tam najczęściej zaglądam, gdy głowię się nad wymową jakiegoś meksykańskiego iksa. Z wymową większości meksykańskich słów radzi sobie nieźle Tłumacz Google (trzeba ustawić język na hiszpański). Tyle że ten ostatni wykłada się na nazwach pochodzenia majańskiego.

A na koniec zostawię Was z paroma zagwozdkami - połamijęzykami. Jak byście przeczytali te nazwy? Są to autentyczne nazwy miejscowe w Meksyku.
  • Tequixquiac
  • Cuajinicuilapa
  • Xalpatláhuac
  • Yachihuacaltepec
  • Tlalnelhuyocan
  • Parangutirimícuaro
I zadanie z gwiazdką:
  • Vengo de Tlaxcalixtlahuaca pero voy para Alaxtilta Ixacuatitla







Komentarze

  1. Czekałam na Łahakę od początku tego artykułu :). Cudowne to wygląda zapisane fonetycznie. Ja ćwiczyłam na stacjach metra w DF

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Oj tak, te nazwy stacji to też niezłe połamijęzyki. Jak Azcapotzalco czy Nezahualcoyotl

      Usuń
    2. Mnie wtedy mocno zaintrygowała stacja Indios Verdes ;)

      Usuń
  2. Pavo w Meksyku to indyk, coche samochód. Na pewno w stolicy, na Jukatarnie i całym Jalisco.

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz